Odsetki od nienależnie pobranego świadczenia

Osoba zatrudniona w naszej jednostce otrzymywała dodatek do pensji wypłacany co miesiąc w oparciu o jej oświadczenie. Na podstawie otrzymanych dokumentów okazało się, że utraciła ona prawo do dodatku i chcemy żądać jego zwrotu za okres nienależny. Czy możemy dochodzić zwrotu dodatku z odsetkami?

Gdy świadczenie zostało spełnione, pomimo że nie było ku temu podstaw prawnych ani faktycznych, do jego odzyskania stosuje się zawarte w Kodeksie cywilnym (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Świadczenie dokonane przez jednostkę Czytelnika jest świadczeniem nienależnym, o którym mowa w art. 410 K.c. Zgodnie z tym przepisem świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty. Gdy w trakcie trwania stosunku prawnego doszło do jego zmiany, która skutkuje utratą prawa do określonych świadczeń, to mają one charakter świadczeń nienależnych, a ich wypłata nie wyłącza domagania się zwrotu należności. Jak bowiem wynika z art. 405 K.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Kwestia żądania odsetek przy zwrocie nienależnego świadczenia przysparza problemów w praktyce i była przedmiotem orzecznictwa sądowego. Warto przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2004 r., sygn. akt V CK 461/03, z którego wynika, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Oznacza to, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 K.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego.

Chcąc zatem dochodzić odsetek Czytelnik powinien wezwać bezpodstawnie wzbogaconego do zapłaty, wyznaczając mu odpowiedni np. 7-dniowy termin. W przypadku jego niedotrzymania można naliczyć odsetki od daty jego upływu. Przy czym nie może to być termin natychmiastowy, powinien on wystarczyć na sprawdzenie, czy żądanie jest zasadne i dawać czas na zrealizowanie przelewu.

W razie braku dobrowolnego zwrotu należności można jej dochodzić na drodze postępowania sądowego z odsetkami od terminu określonego w wezwaniu.

Należy wskazać, że analogiczne przepisy stosuje się w celu uzyskania zwrotu kwoty przelanej na niewłaściwy rachunek bankowy.

Przykład

Funkcjonariusz straży pożarnej otrzymuje równoważnik pieniężny za brak lokalu. W wyniku przedłożenia aktu notarialnego okazuje się, że utracił on do niego prawo, zatem od momentu nabycia nieruchomości jest on zobowiązany do zwrotu kwot nienależnie pobranych. Odsetki należą się jednak dopiero od momentu upływu terminu określonego w wezwaniu do zwrotu należności.