Gazeta Podatkowa nr 87 (1232) z dnia 29.10.2015

Odrzucenie spadku na skutek nieprawdziwej informacji o jego niskiej wartości

Zdecydowałam się odrzucić spadek po ojcu. Dowiedziałam się od rodzeństwa, które mieszkało z ojcem w domu rodzinnym, że spadek jest mocno zadłużony i przedstawia realnie niewielką wartość. Teraz dowiedziałam się, że sytuacja przedstawia się zgoła odmiennie - część długów ojciec spłacił za swojego życia i spadek ma całkiem sporą wartość. Czy w takiej sytuacji mogę cofnąć swoją decyzję?

Sprawa nie będzie prosta. Spadkobierca ma sześć miesięcy na to, aby zdecydować o losie spadku - czy go przyjąć, czy też odrzucić. Jeśli nie złoży żadnego oświadczenia (w sądzie bądź u notariusza), następuje skutek w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W zwykłym trybie nie można zmienić raz podjętej decyzji.

Jako podstawę uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego bądź złożonego pod wpływem błędu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można podać tzw. błąd prawnie doniosły. Stanowi o tym art. 1019 K.c. Zgodnie z orzecznictwem błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku, pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2005 r., sygn. akt IV CK 799/04). Poprzestanie na pozbawionym jakichkolwiek konkretnych podstaw przypuszczeniu, dotyczącym stanu majątku spadkowego, nie może być uznane za błąd istotny, lecz za lekkomyślność. Tego rodzaju postawa spadkobiercy nie może być jednak uznana za podstawę uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli. Uchylenie się od skutków wspomnianego oświadczenia to wyjątek od reguły, którą można sprowadzić do tego, że "każdy ponosi ryzyko swojego błędu". Nie będzie też błędem prawnie doniosłym złożenie oświadczenia pod wpływem wadliwych, błędnych pobudek czy motywów.

Gdyby natomiast spadkobierca uzyskał zapewnienie od innych osób o określonym stanie rzeczy, tzn. podjął się trudu działania i w tych okolicznościach otrzymał błędne dane, można byłoby starać się uchylić od skutków oświadczenia powołując się na wspomniany błąd (gdyby przykładowo okazało się, że duży dług spadkowy w ogóle nie istnieje, gdyż został przez spadkodawcę spłacony). Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia musi nastąpić przed sądem. Spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd i z tą chwilą staje się prawnie skuteczne.