Gazeta Podatkowa nr 16 (1891) z dnia 24.02.2022

Zapis spadkowy może stanowić powołanie do spadku

Otrzymałem od dziadka w testamencie dość znaczną sumę pieniędzy w formie zapisu testamentowego. Formalnie do spadku powołana została córka dziadka, moja ciotka. Okazało się, że wartość spadku, który dziadek pozostawił, jest wielokrotnie mniejsza niż wartość zapisu, który ja otrzymałem. Ciotka poinformowała mnie, że w takiej sytuacji będzie chciała doprowadzić do tego, abym to ja został uznany za spadkobiercę, a tym samym za osobę, która odpowiada za długi spadkowe. Czy jest to możliwe?

Do takiej sytuacji może dojść, co oczywiście nie oznacza, że dana osoba może zostać "zmuszona" do dziedziczenia spadku - zawsze bowiem może, w określonym terminie, podjąć decyzję o odrzuceniu spadku. W skrajnych przypadkach wbrew intencji spadkodawcy, zapis testamentowy może być wielokrotnie większy niż wartość reszty spadku. Dzieje się tak np. w sytuacji, gdy testament, w którym uczyniono spory zapis, został spisany przed wieloma laty, a sytuacja finansowa spadkodawcy w międzyczasie znacznie się pogorszyła. Zdarza się, że spadkodawca nie "dostosuje" treści takiego testamentu do zmian, które nastąpiły w jego życiu (np. nie anuluje wspomnianego zapisu bądź też nie zmniejszy jego wielkości).

Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Wynika to z art. 961 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.). Wspomniany przepis ma zastosowanie nie tylko wtedy, gdy spadkodawca w jednym testamencie przeznaczył jednej lub kilku osobom poszczególne prawa majątkowe wyczerpujące prawie cały spadek, lecz również wtedy, gdy takie rozporządzenie spadkodawca zawarł w kilku kolejnych testamentach, które można wówczas uznać za wzajemnie się uzupełniające.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że dyrektywa interpretacyjna, o której mowa wcześniej (a więc pozwalająca uznać, że zapisobiercę uznaje się za spadkobiercę), ma zastosowanie wyłącznie w przypadku istnienia wątpliwości co do charakteru prawnego dokonanych rozporządzeń testamentowych. Jeżeli rozporządzenia testatora nie budzą wątpliwości co do ich charakteru lub w drodze interpretacji testamentu charakter ten można ustalić, to wykluczone jest stosowanie tej dyrektywy.

Tylko wyjątkowo w razie pojawienia się wątpliwości zapisobierca może zostać uznany za spadkobiercę.