Gazeta Podatkowa nr 89 (1234) z dnia 5.11.2015

Przedmiot majątku wspólnego objęty zapisem windykacyjnym

Mój mąż poinformował mnie o sporządzeniu testamentu. W akcie notarialnym zapisał spadek mi i dzieciom. Moje wątpliwości dotyczą jednak tzw. zapisu windykacyjnego, który dotyczy jednej z naszych nieruchomości. Zapis uczyniono na rzecz przyjaciela męża. Wspomniana nieruchomość należy do naszego wspólnego majątku, kupiliśmy ją za nasze wynagrodzenia. Czy taki testament bądź zapis będą zatem ważne?

Na te chwilę nie ma powodów, żeby kwestionować ważność rozporządzenia na wypadek śmierci uczynionego przez męża Czytelniczki. Co prawda można spotkać się ze stanowiskiem, że taki zapis windykacyjny nie będzie dopuszczalny. W myśl przepisów zapis windykacyjny można zamieścić wyłącznie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Polega on na tym, że określona rzecz (np. nieruchomość) przechodzi na własność wskazanej osoby, od razu z chwilą śmierci spadkodawcy - w przeciwieństwie do zapisu zwykłego, gdzie rzecz staje się własnością zapisobiercy dopiero wtedy, gdy spadkobiercy wykonają zobowiązanie spadkodawcy. Niemniej jednak zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Stanowi o tym art. 981² Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Z przepisu powyższego nie wynika zatem, aby w momencie tworzenia takiego testamentu (zapisu) przedmiot zapisu musiał wchodzić w całości do majątku testatora. Problem w pytaniu polega na tym, że w chwili sporządzania testamentu, w którym taki zapis windykacyjny miałby się znaleźć, testator (mąż Czytelniczki) nie jest wyłącznym właścicielem przedmiotu zapisu - należy on do majątku objętego wspólnością ustawową.

Sprawa dopuszczalności takich konstrukcji prawnych nie powinna budzić jednak wątpliwości. O skuteczności zapisu windykacyjnego decyduje stan majątku spadkodawcy w chwili otwarcia spadku, a nie w chwili sporządzania testamentu zawierającego wspomniany zapis (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt III CZP 46/12). Oznacza to, że zapisem windykacyjnym mogą być objęte przedmioty majątkowe wymienione w art. 981¹ § 2 K.c. należące do majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej. Co więcej, Sąd Najwyższy przychylił się do stanowiska, że taka czynność (sporządzenie tego rodzaju zapisu w testamencie) nie stanowi także czynności zarządu majątkiem wspólnym, a tym samym, że nie ma konieczności uzyskiwania w takiej sytuacji zgody współmałżonka.