Gazeta Podatkowa nr 92 (1549) z dnia 15.11.2018

Testament ustny trzeba potwierdzić

Moja babcia tuż przed śmiercią ustnie, w obecności wielu osób, wyraziła swoją ostatnią wolę. Wskazała, kto ma dziedziczyć spadek, w jakich częściach oraz kto ma otrzymać pamiątki rodzinne. Dowiedziałam się, że taki testament może nie być ważny, bo trzeba go potwierdzić. O co dokładnie chodzi?

Babcia "sporządziła" jeden z tzw. testamentów szczególnych, tj. testament ustny. W tej sytuacji określone osoby mają dodatkowe obowiązki. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Tak przewiduje art. 952 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).

Z opisu sprawy wynika, że te warunki zostały najprawdopodobniej spełnione - wśród wspomnianych "wielu osób" były zapewne trzy, które mogły pełnić funkcję wspomnianego świadka (choć warto pamiętać, że jeśli były to osoby, które otrzymały coś w spadku, może się okazać, że nie miały zdolności do bycia świadkiem). Obawa rychłej śmierci również istniała, skoro babcia Czytelniczki zmarła kilka dni po wyrażeniu swojej ostatniej woli. Testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. Testament w tej sprawie mocy nie stracił, ale powinien zostać stwierdzony na piśmie.

Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W sytuacji gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Gdy przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Należy pamiętać, że pismo stwierdzające treść testamentu ustnego (podobnie jak normalny testament) trzeba przedłożyć do sądu, jak tylko osoba, która posiada ten dokument, dowie się o śmierci spadkodawcy. Kto bezzasadnie uchyla się od wykonania tego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Co więcej, sąd spadku może nałożyć na uchylającego się grzywnę.