Gazeta Podatkowa nr 90 (922) z dnia 8.11.2012

Kogo nie wyznaczać na spadkobiercę?

Planuję spisać testament, w którym powołam spadkobierców (z kręgu rodziny i przyjaciół). Dowiedziałem się jednak, że niektóre osoby nie mogą pełnić tej funkcji. Czy spadkodawca nie ma swobody w decydowania o losie swojego majątku?

Oczywiście każdy spadkodawca-testator posiada pełną zdolność testowania, tzn. może powołać na spadkobiercę dowolnie wybraną przez siebie osobę. Warto jednak pamiętać, że czasem przepisy bądź inne osoby zainteresowane mogą podważać ważność takiej decyzji. Dlatego należy mieć świadomość, kiedy wyznaczenie danej osoby na spadkobiercę będzie obarczone ryzykiem. Ponadto należy mieć na uwadze, że najbliższym wskazanym w przepisach, którzy nie zostaną powołani na spadkobierców, przysługuje zachowek, o ile nie zostali skutecznie wydziedziczeni w testamencie.

Jeżeli chodzi o spadkobierców, to nie mogą być nimi osoby fizyczne, które nie żyją w chwili otwarcia spadku ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. Wynika to z art. 927 Kodeksu cywilnego. Chwilą otwarcia spadku jest śmierć spadkodawcy. W związku z tym nie może być spadkobiercą np. przyszły wnuk, który miałby się urodzić w nieokreślonej przyszłości lub spółka, która nie została jeszcze utworzona i wpisana do rejestru. Szczególne unormowanie odnosi się do dziecka już poczętego, ale jeszcze nieurodzonego. Takie dziecko może być spadkobiercą, ale pod warunkiem, że urodzi się żywe. W tym przypadku również decydującym momentem dla oceny sytuacji jest chwila śmierci spadkodawcy - dziecko musi być już wtedy poczęte.

Czasem warto pomyśleć o tym, czy inni zainteresowani nie będą chcieli podważyć naszego wyboru próbując uznać wyznaczonego przez nas spadkobiercę za niegodnego. Chodzi tu o osoby, które swoim zachowaniem dopuściły się wobec spadkodawcy m.in. ciężkiego przestępstwa. Spadkodawca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia. Nie jest jednak dopuszczalne uznanie za niegodnego osoby, której spadkodawca przebaczył. Jeśli więc spadkobiercą miałaby być taka osoba, warto, aby spadkodawca oświadczył, że wie o przewinieniu spadkobiercy i wybacza mu czyn, którego ten się dopuścił. Pozwoli to w przyszłości uniknąć wielu nieporozumień.

Warto również pomyśleć o zabezpieczeniu praw uprawnionych do zachowku (o ile nie nastąpiło to wcześniej, np. w wyniku dokonanych darowizn). Jeśli spadkodawca decyduje się nie powołać na spadkobiercę osoby z tego kręgu (np. swoje dziecko), wówczas warto by zagwarantował jej odpowiedni zapis, który zaspokoi jej roszczenie. Jeśli tego nie zrobi, uprawniony do zachowku będzie dochodził swoich praw od spadkobierców.