Gazeta Podatkowa nr 75 (1116) z dnia 18.09.2014

Kwestionowanie odrzucenia spadku przez wierzyciela

Postanowiłem nie przyjąć spadku po cioci. Nie wiem dokładnie jakie zadłużenie ciążyło na jej majątku, a wartość aktywów nie wydaje się być duża. Udałem się do notariusza i złożyłem wymagane oświadczenie. W późniejszym czasie dowiedziałem się, że jeden z moich wierzycieli chce zakwestionować podjętą przeze mnie decyzję. Czy ma do tego prawo? Zarzuca mi, że odrzuciłem spadek, by nie spłacać swoich długów.

W bardzo wyjątkowym przypadku taki scenariusz jest możliwy. Każdy spadkobierca samodzielnie podejmuje decyzję o tym, czy chce spadek przyjąć i w jaki sposób, czy też zamierza spadek odrzucić. Czasem jednak wierzyciele mogą doprowadzić do zmniejszenia niekorzystnych dla nich skutków decyzji spadkobiercy o odrzuceniu spadku. W wyniku odrzucenia spadku spadkobierca traktowany jest tak, jakby w ogóle nie dożył jego otwarcia, tym samym nie otrzymuje nic ze spadku. Odrzucając zatem spadek nie powiększa się majątek niedoszłego spadkobiercy (dłużnika) co zawsze jest niekorzystne z punktu widzenia wierzycieli.

Wierzyciel może zakwestionować decyzję dłużnika o odrzuceniu spadku, jednak dotyczy to tylko tego wierzyciela, którego wierzytelność istniała już w chwili odrzucenia spadku. Możliwość taka wchodzi w grę jedynie wówczas, gdy odrzucenie spadku nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzycieli. Przepis nie wyjaśnia do końca tego pojęcia. Przyjmuje się, że o pokrzywdzeniu wierzyciela można mówić w sytuacji, gdy już w chwili odrzucenia spadku dłużnik był niewypłacalny. Wierzyciel musi więc udowodnić, iż majątek osobisty dłużnika nie wystarcza już na spłacenie jego wierzytelności, a na skutek złożonego przez dłużnika oświadczenia nie może on także dochodzić swych należności ze spadku. Gdyby bowiem dłużnik przyjął spadek, wierzyciel miałby z czego dokonać egzekucji celem zapłaty za swoją wierzytelność. Stanowi o tym art. 1024 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121).

Jeśli wskazane powyżej przesłanki są spełnione, Czytelnik może obawiać się interwencji wierzycieli. W tym celu muszą oni złożyć pozew do sądu. Uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne wobec konkretnego wierzyciela nie podważa więc samego porządku dziedziczenia, jednak niewątpliwie ingeruje w tę sferę, pozbawiając faktycznego spadkobiercę niektórych praw, które ten nabył w wyniku dziedziczenia. Wierzyciel może żądać uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne w ciągu 6 miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem 3 lat od odrzucenia spadku.