Odstąpienie od umowy z powodu zwłoki

Jeśli kontrahent opóźnia się z wykonaniem umowy, stanowi to przesłankę do tego, by złożyć mu oświadczenie o odstąpieniu od umowy. W zależności od tego, z jaką umową mamy do czynienia oraz jakie postanowienia zamieszczono w jej treści, może być konieczne wcześniejsze wyznaczenie kontrahentowi dodatkowego terminu oraz zagrożenie, że w razie jego niedotrzymania może dojść do odstąpienia od umowy.

Wyznaczenie dodatkowego terminu

Obowiązującą w przypadku umów o charakterze wzajemnym zasadą jest, że jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy (art. 491 K.c.). Jeśli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty niespełnionego świadczenia. Można od takiej umowy odstąpić w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Zwłoka w wykonaniu umowy wzajemnej może być przyczyną odstąpienia od umowy.

Samo wyznaczenie dodatkowego terminu i zagrożenie odstąpieniem nie oznacza, że powstaje obowiązek odstąpienia od umowy, jeśli dodatkowy termin nie zostanie dotrzymany. Równie dobrze można zdecydować się na nieodstępowanie od umowy i kontynuowanie jej realizacji. W takim przypadku można z jednej strony żądać wykonania umowy, a z drugiej - domagać się odszkodowania za szkody wynikłe ze zwłoki.

Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, ma obowiązek zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy. Sama natomiast może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

Odstąpienie natychmiastowe

W przypadku niektórych umów możliwości odstąpienia są jeszcze dalej idące. Zgodnie z art. 635 K.c., dotyczącym umowy o dzieło i odpowiednio umowy o roboty budowlane, jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Podobne uprawnienie występuje przy umowie dostawy (art. 610 K.c.). Jeżeli dostawca opóźnia się z rozpoczęciem wytwarzania przedmiotu dostawy lub poszczególnych jego części tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je dostarczyć w czasie umówionym, odbiorca może, nie wyznaczając terminu dodatkowego, od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do dostarczenia przedmiotu dostawy.

Również zabezpieczenie umowy zadatkiem pozwala łatwiej od niej odstąpić. Gdy umowy nie wykona strona, która dała zadatek, wówczas strona, która go otrzymała, może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i zachować otrzymany zadatek. Jeśli umowy nie wykona strona, która zadatek otrzymała, to strona, która go wręczyła, może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i żądać zwrotu sumy dwukrotnie wyższej niż wręczony zadatek.

Prawo odstąpienia w umowie

Do umowy wzajemnej można także wprowadzić umowne prawo do odstąpienia od niej na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym. Wówczas strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce (art. 492 K.c.).

Takie postanowienia w umowie powodują komplikacje, gdy strona nie dotrzymuje terminu. Wówczas bez dodatkowego ostrzeżenia kontrahent może od umowy odstąpić.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)