Gazeta Podatkowa nr 19 (956) z dnia 7.03.2013

Zasady odpowiedzialności sprzedawcy za zbywany towar

Ustawodawca określił trzy różne rodzaje odpowiedzialności sprzedawcy za wady sprzedanego towaru. Są to rękojmia za wady, gwarancja oraz odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową, która znajduje zastosowanie wyłącznie do konsumentów. Czym różnią się zasady odpowiedzialności i czy można je modyfikować?

Największe prawa ma konsument

Konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Nie musi więc on posiadać specjalistycznej wiedzy na temat nabywanych towarów, dlatego ustawodawca przyznaje mu szczególną ochronę. Zgodnie z ustawą o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej…, sprzedawca odpowiada wobec konsumenta, jeżeli towar jest niezgodny z umową w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem dwóch lat od wydania towaru kupującemu. W ramach ochrony przyznanej konsumentowi, jeżeli towar jest niezgodny z umową, może on domagać się nieodpłatnej naprawy towaru lub jego wymiany na nowy. Sprzedawca ma obowiązek udzielić odpowiedzi na reklamację w terminie 14 dni od jej otrzymania. Brak odpowiedzi traktuje się jak uznanie reklamacji. Jeżeli przedsiębiorca nie zdoła w odpowiednim czasie naprawić towaru lub wymienić go na nowy, kupujący może żądać obniżenia ceny, a gdy wada jest istotna, tzn. uniemożliwia lub poważnie utrudnia korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, konsument może także odstąpić od umowy i żądać zwrotu gotówki.

Odpowiedzialność określona w opisanej ustawie jest bardzo rygorystyczna. Konsument stoi na uprzywilejowanej pozycji m.in. poprzez wprowadzenie rozwiązania, według którego w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania. Odpowiedzialność określona w przywołanej ustawie jest najmniej korzystna z punktu widzenia przedsiębiorcy. Ponadto nie jest możliwe jej wyłączenie lub zmiana.

Rękojmia czy gwarancja?

Inaczej ukształtowana jest odpowiedzialność wynikająca ze sprzedaży na rzecz innych podmiotów niż konsumenci. Odpowiedzialność za wady towaru w stosunkach między przedsiębiorcami może wynikać z rękojmi za wady lub z gwarancji jakości udzielonej zarówno przez producenta, jak i sprzedawcę.

Podstawą odpowiedzialności uregulowanej w Kodeksie cywilnym jest rękojmia za wady. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi powoduje, że sprzedawca odpowiada wobec nabywcy zarówno za fizyczne, jak i prawne wady rzeczy. Definicja wady fizycznej rzeczy zawarta jest w art. 556 § 1 K.c. i obejmuje zarówno wady zmniejszające wartość i użyteczność rzeczy, jak i brak właściwości, o których sprzedawca zapewnił kupującego. Wady prawne występują natomiast w sytuacji, gdy rzecz nie jest własnością sprzedawcy lub jest obciążona prawem innej osoby. Uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają po upływie roku od dnia kiedy towar został wydany kupującemu. Sprzedawca jest jednak zwolniony z odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Sprzedawca nie jest także odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które powstały po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego, chyba że wady wynikły z przyczyny tkwiącej już poprzednio w rzeczy sprzedanej.

Uprawnienia nabywcy

Uprawnienia kupującego wynikające z rękojmi określa art. 560 i 561 K.c. Kupujący w przypadku zaistnienia wady może od umowy odstąpić albo żądać proporcjonalnego obniżenia ceny. Jednakże nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie. Ograniczenie to nie znajduje zastosowania, jeżeli wadliwa rzecz była już przez sprzedawcę wymieniona lub naprawiana, chyba że wady są nieistotne. Jeżeli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone co do gatunku, czyli typowe, kupujący może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi w umowach pomiędzy przedsiębiorcami może być modyfikowana. W zależności od woli stron może być ona rozszerzona, ograniczona lub wyłączona. Jednak wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym. Wydłużenie okresu odpowiedzialności z tytułu rękojmi np. do trzech lat od wydania towaru może być formą wyróżnienia się przedsiębiorcy na rynku, w celu podkreślenia wysokiej jakości jego towarów.

Gwarancja nie jest obowiązkowa

W powszechnej opinii gwarancja jest podstawą reklamacji towaru u producenta. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby gwarantem - osobą odpowiedzialną za usunięcie wady fizycznej rzeczy był nie producent, a sprzedawca. Gwarancja to dodatkowe, dobrowolne zapewnienie umowne, w którym wystawca dokumentu gwarancji zobowiązuje się do określonych w nim świadczeń. Należy podkreślić, że gwarancja jest osobną umową i nabywca rzeczy, chcąc z niej skorzystać powinien przestrzegać jej warunków. Natomiast dotyczące gwarancji przepisy art. 577 K.c. i następne znajdują zastosowanie jeżeli w warunkach gwarancji nie zastrzeżono inaczej. Niezależnie czy podmiotem udzielającym gwarancji jest producent (tzw. gwarancja fabryczna), czy sprzedawca (tzw. gwarancja handlowa), dopuszczalne jest zastrzeżenie, że gwarant zobowiązany jest jedynie do naprawy rzeczy, a nabywca nie ma uprawnień do wymiany rzeczy na nową.

Gwarancja stanowi jednak alternatywną drogę reklamacji dla sprzedawcy. To od nabywcy zależy, z której podstawy odpowiedzialności za produkt skorzysta. Sprzedawca nie ma bowiem wpływu na jego decyzję.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.07.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. nr 141, poz. 1176 ze zm.)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)