Sposoby wierzyciela na trudne długi

Stosowanie sprzedaży z odroczonym terminem płatności zawsze wiąże się z ryzykiem problemów z zapłatą należności. Nawet dokładna weryfikacja kontrahenta czy wszczęcie procedury windykacyjnej niezwłocznie po upływie terminu płatności nie zagwarantują odzyskania wszystkich wierzytelności.

Mianem trudnych długów można określić te wierzytelności, które pomimo przeprowadzenia postępowania sądowego i skierowania sprawy do komornika, w dalszym ciągu pozostały niewyegzekwowane. Przyczyn problemów z windykacją takich należności upatrywać można zarówno w sytuacji finansowej dłużników, przejawiającej się w przejściowej utracie płynności finansowej bądź stanie niewypłacalności, ale także celowym unikaniu regulowania należności. Niezależnie od przyczyny, z powodu której wierzyciel nie może wyegzekwować swojej należności, warto wiedzieć co zrobić, aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich zapłaty.

Rejestr dłużników

W przypadku bezskuteczności postępowania egzekucyjnego komornik wydaje postanowienie o umorzeniu egzekucji. Taka sytuacja jest niekorzystna dla wierzyciela, bowiem nie tylko nie odzyskał on zaległej należności, ale także poniósł koszty postępowania w celu dochodzenia należności. Dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z rejestrów dłużników. Są one prowadzone przez tzw. BIG-i, czyli Biura Informacji Gospodarczej. Wpis wymaga zawarcia umowy z którymś z biur funkcjonujących na rynku i skutkuje niemożnością zaciągnięcia przez dłużnika większości zobowiązań. Brak możliwości zaciągnięcia kredytu, zakupów na raty czy kupna telefonu na abonament połączony ze spadkiem wiarygodności spowodowanym wpisem do BIG skłania niektórych dłużników do zapłaty. Dodatkowo do BIG-u wpisać można przedawnione zobowiązania i to rozwiązanie jest najskuteczniejsze, jeżeli chodzi o odzyskiwanie przedawnionych należności. Zasady wpisywania dłużników do BIG określa ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1015 ze zm.). W przypadku gdy wierzyciel posiada tytuł wykonawczy (wyrok lub nakaz zapłaty, z klauzulą wykonalności), wystarczający do przekazania danych do BIG-u jest upływ 14 dni od doręczenia dłużnikowi wezwania zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura oraz przekazaniu do biura podstawowych informacji na temat tytułu wykonawczego (art. 16 ust. 1 ustawy).

Ponowienie egzekucji

Tytuł wykonawczy w postaci wyroku sądowego lub nakazu zapłaty przedawnia się z upływem 10 lat od jego wydania. Po tym terminie dłużnik może bronić się zarzutem przedawnienia. Sytuacja majątkowa dłużnika może się po latach poprawić, dlatego warto co kilka lat ponawiać egzekucję, korzystając przy okazji z usług różnych komorników. Takie działanie nie tylko daje szansę na wyegzekwowanie należności, ale prowadzi także do przerwania biegu przedawnienia, a termin ten po jego przerwaniu biegnie na nowo (art. 124 § 1 K.c. - Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Skierowanie tej samej sprawy do ponownej egzekucji niejako przedłuża możliwość skorzystania z wyroków sądu. Zmiana komornika eliminuje natomiast ryzyko, iż poprzednia egzekucja była bezskuteczna z uwagi na nieskuteczność tego ostatniego.

Wniosek o upadłość

W praktyce obrotu gospodarczego występują sytuacje, gdy dłużnik, wobec którego umorzono egzekucję jako bezskuteczną, w rzeczywistości całkiem dobrze prosperuje. Dlatego w przypadku bezowocnej egzekucji wierzyciele powinni rozważać złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Upadłość ogłosić można zarówno w stosunku do dłużnika będącego osobą prawną, jak i osobą fizyczną. Wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wiąże się z koniecznością poniesienia przez wierzyciela opłaty w wysokości 1.000 zł. Sąd może także zażądać od wnioskodawcy uiszczenia zaliczki na koszty postępowania. Jednak złożenie takiego wniosku może doprowadzić do niezwłocznej spłaty zobowiązania przez dłużnika. Jest to bowiem sposób na uniknięcie ogłoszenia upadłości, które prowadzi do pozbawienia dłużnika możliwości zarządzania swoim majątkiem.

Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika jest dobrym rozwiązaniem także w sytuacji, gdy majątek dłużnika jest objęty małżeńską wspólnością majątkową. Z dniem ogłoszenia upadłości ustaje bowiem między małżonkami wspólność ustawowa, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości (małżonek niebędący dłużnikiem ma jedynie wierzytelność z tytułu udziału w majątku wspólnym). Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, albo nawet informacja o zamiarze jego złożenia może zatem skłonić dłużnika do dobrowolnej spłaty należności.

Skarga pauliańska

Jednym ze sposobów dłużników na udaremnienie skutecznej egzekucji jest wyzbycie się wartościowych przedmiotów majątkowych na rzecz innych osób. Nieświadomi dłużnicy często jednak sprzedają lub darują swoje majątki na rzecz osób najbliższych lub współpracowników biznesowych. Umowy takie nie powodują, że wierzyciel jest bezradny, może on bowiem skorzystać ze skargi pauliańskiej, o której mowa w art. 527 i następne Kodeksu cywilnego.

Jest to rodzaj powództwa polegający na żądaniu uznania czynności prawnej za bezskuteczną wobec wierzyciela. Posiadając zatem stosowne dowody na współdziałanie dłużnika z inną osobą, lub powołując się na wyzbywanie się przez dłużnika majątku na rzecz osoby najbliższej, wierzyciel może doprowadzić do skutecznej egzekucji z majątku, którego dłużnik się wyzbył.

Poszukiwanie spadkobierców

Sposobem na odzyskanie należności może być także jej odzyskanie od spadkobierców dłużnika. Długi podlegają bowiem dziedziczeniu razem z wierzytelnościami, zatem w przypadku, gdy spadkobiercy dłużnika przyjmą spadek, wierzyciel może dochodzić swojej wierzytelności także od nich. Bez znaczenia pozostaje przy tym świadomość spadkobierców dłużników w zakresie istnienia zobowiązań spadkodawcy. Dochodzenie należności jest natomiast niemożliwe w przypadku odrzucenia spadku po dłużniku. Z kolei w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, dochodzenie należności ograniczone jest jedynie do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.