Gazeta Podatkowa nr 83 (1854) z dnia 18.10.2021

Trudniej będzie przerwać bieg terminu przedawnienia

Instytucja przedawnienia roszczeń majątkowych ma na celu nie tylko stabilizację stosunków prawnych czy też pewność obrotu prawnego. Stanowi ona również motywację dla szybkiego dochodzenia swych praw przez wierzyciela, a także chroni dłużnika przed niezasadnym trwaniem w stanie niepewności co do faktycznego istnienia obowiązku. Ustawa pozwala wierzycielowi na przeciwdziałanie przedawnieniu swego roszczenia poprzez podejmowanie różnych działań zmierzających do jego zaspokojenia. Prawodawca dostrzegł jednak, że część z tych działań może być nadużywanych, wobec czego planuje wprowadzenie pewnych ograniczeń.

Zasady ogólne

Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.) stanowi, że, co do zasady, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeknie się korzystania z zarzutu przedawnienia. Należy jednak pamiętać, że zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem jego terminu jest nieważne.

Ustawa może przewidywać wyjątki od przytoczonej reguły. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego nie ulegają przedawnieniu np. roszczenia o zniesienie współwłasności, a także roszczenia właściciela z tytułu ochrony windykacyjnej i negatoryjnej.

Terminy

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Oznacza to, że nawet w przypadku zgodnej woli stron, nie mogą one w drodze umowy zmienić długości terminu przedawnienia wzajemnych roszczeń.

W orzecznictwie podniesiono jednak, że Kodeks cywilny nie wyklucza możliwości dokonania zmiany terminu wymagalności roszczenia. W tym zakresie Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której przyjął, że jeżeli wskutek odroczenia terminu spełnienia świadczenia roszczenie przestało być wymagalne, jego przedawnienie rozpoczyna ponownie bieg dopiero z upływem nowego terminu (sygn. akt III CZP 88/19).

Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju, albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.

Uprawnienia wierzyciela

Przewidziane w K.c. terminy przedawnienia nie są niewzruszalne. Wierzyciel może podjąć działania zmierzające do przerwania ich biegu. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Na dzień dzisiejszy bieg przedawnienia przerywa się przez:

• każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
• uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
• wszczęcie mediacji.

W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Projektowane zmiany

W Sejmie prowadzone są prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 1344). Projektodawca dostrzegł, że choć w doktrynie i orzecznictwie dopuszczalne jest przerwanie biegu przedawnienia przez złożenie pierwszego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej oraz wszczęcie pierwszej mediacji pozasądowej, to kontrowersje budzi, czy taki sam skutek odniesie podjęcie takich samych działań kolejny raz. Zdaniem autora projektu byłoby to sprzeczne z istotą instytucji przedawnienia, niezgodne z podstawowymi założeniami postępowania pojednawczego, a także mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której roszczenie nigdy nie uległoby przedawnieniu.

Wobec nadużywania przez wierzycieli instytucji zawezwania do próby ugodowej projekt nowelizacji zakłada wprowadzenie regulacji ograniczających wpływ postępowania pojednawczego oraz mediacyjnego, prowadzonego bez zaangażowania sądu, na bieg terminu przedawnienia, wyłącznie do jego zawieszenia na czas ich trwania.

W uzasadnieniu projektu zostało wskazane, że po zakończeniu wymienionych postępowań, termin przedawnienia będzie biegł dalej od chwili, w której ustało zawieszenie. Oznacza to, że termin przedawnienia ulegnie przedłużeniu wyłącznie o czas trwania przeszkody w dochodzeniu roszczenia - inaczej niż w przypadku przerwania biegu terminu przedawnienia, kiedy to konieczne jest jego liczenie od początku.

Proponowane zmiany mają ukierunkować strony na faktyczne rozwiązywanie konfliktów i zawieranie porozumień drogą ugodową. Ma to być rozwiązanie optymalne i chroniące interesy obu stron stosunku zobowiązaniowego.