Gazeta Podatkowa nr 16 (1578) z dnia 25.02.2019

Dziedziczenie z ustawy i testamentu

W testamencie mojej mamy ja oraz dwójka rodzeństwa zostaliśmy powołani na spadkobierców w równych częściach. Jednocześnie zamieszczono zapis, w myśl którego, jeśli któreś z nas nie będzie chciało albo mogło dziedziczyć spadku, przypadająca danej osobie część podlega dziedziczeniu na zasadach ustawowych. Czy taki testament jest ważny? Czy można dziedziczyć spadek po tej samej osobie zarówno na podstawie testamentu, jak i w innej części na podstawie ustawy?

Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Tak określa art. 926 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.). Choć przepis posługuje się alternatywą rozłączną (albo), to istnieją sytuacje, gdy w pewnej części spadek będzie dziedziczony z testamentu, a w pozostałej z mocy ustawy. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Priorytet ma zatem dziedziczenie testamentowe. Jeśli został sporządzony testament, jest on ważny, wówczas reguły testamentowe określają porządek dziedziczenia. Z punktu widzenia Czytelnika istotne jest, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Wyjątki, o których mowa powyżej, to m.in. instytucja przyrostu. Jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów.

Dopuszczalne jest dziedziczenie spadku częściowo z testamentu i częściowo z ustawy.

Zasadniczo zatem w omawianej sytuacji udziały pozostałych spadkobierców testamentowych powiększyłyby się w związku z tym, że jakiś spadkobierca testamentowy nie chce albo nie może dziedziczyć. Jeśli jednak w testamencie spadkodawca wskazał, że nie chce stosować instytucji przyrostu, wówczas w tym zakresie następuje dziedziczenie na mocy przepisów ustawowych.

Z pytania wynika, że taką właśnie konstrukcję ma wspomniany testament - powołano określone osoby na spadkobierców testamentowych i wyłączono stosowanie instytucji przyrostu, gdy któryś z nich nie chciał albo nie mógł dziedziczyć.