Rozliczanie darowizny przy dziale spadku

Wraz z rodzeństwem jestem spadkobiercą po ojcu. Mamy podzielić spadek. Rodzeństwo każe mi uwzględnić pewne darowizny, które otrzymałem od ojca, tym samym żąda, abym z samego spadku otrzymał mniej rzeczy. Czy takie działanie jest dopuszczalne?

Takie rozliczenia są dopuszczalne, choć nie wszystkie darowizny mogą być uwzględniane. Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi (np. dziećmi zmarłego) albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych. Nie dotyczy to jedynie tej sytuacji, gdy z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Co więcej, nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte (w zależności od okoliczności mogą to być darowizny o różnych wysokościach). Stanowi o tym art. 1039 § 1 Kodeksu cywilnego. Jeśli więc rodzeństwo żąda od Czytelnika uwzględnienia np. darowizny samochodu, mieszkania, pieniędzy, to zasadniczo takie żądanie będzie uzasadnione.

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia. Następnie oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców. Każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu. Warto zaznaczyć, że przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny - takim pożytkiem przy własności lokalu może być m.in. czynsz z tytułu umowy najmu. Może się zdarzyć, że wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu jest tak duża, że przewyższa wartość schedy spadkowej. Wówczas spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki, ale nie uwzględnia przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

Przykład

Spadkodawca pozostawił spadek w wysokości 300 tys. zł, ale kilka lat wcześniej jednej z córek darował mieszkanie. Trzeba więc ustalić, ile to mieszkanie jest warte dzisiaj, w chwili rozliczenia (przy uwzględnieniu jego stanu z chwili darowizny, np. przed wykończeniem). Przyjmijmy, że cena mieszkania wynosił 150 tys. zł. Dolicza się ją do wartości spadku. Zatem spadek wyniósłby 450 tys. zł. Jeżeli spadek dzieli się pomiędzy dwóch spadkobierców, każdy ma prawo do rzeczy o wartości 225 tys. zł. Jednakże jednemu z nich (tutaj córce) na poczet jego schedy zalicza się wspomnianą darowiznę. Oznacza to, że ze spadku otrzyma już tylko 75 tys. zł.