Gazeta Podatkowa nr 93 (1134) z dnia 20.11.2014

Zmuszenie do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

Przez wiele lat byłam związana nieformalnie z partnerem, który miał żonę i dzieci. Małżonkowie od lat byli w faktycznej separacji. Po śmierci partnera ujawniłam testament zmarłego, w którym powołał mnie do 1/3 spadku, pozostałą część zapisując rodzinie. Rodzina zmarłego groźbami zmusiła mnie do odrzucenia spadku (grożono mi i moim bliskim). Czy mogę cofnąć to oświadczenie? Jestem zdecydowana zgłosić sprawę na policję.

Zasadniczo złożenie oświadczenia w sprawie spadku (przyjęcie bądź odrzucenie) definitywnie potwierdza, że dana osoba jest bądź nie jest spadkobiercą. To swoista decyzja ostateczna w sprawie dziedziczenia, której spadkobierca w normalnym trybie nie może zmienić. Niemniej jednak przepisy przewidują pewien wentyl bezpieczeństwa na okoliczność różnego rodzaju bezprawnych działań ze strony innych osób.

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku powoduje, że spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Na tę chwilę taki skutek ma miejsce w sprawie Czytelniczki. W celu uchylenia się od skutków takiego oświadczenia złożonego pod wpływem groźby, należy podjąć określone działanie. Polega ono na złożeniu odpowiedniego oświadczenia przed sądem. Takie uchylenie stanie się skuteczne dopiero wtedy, gdy zostanie przez sąd zatwierdzone. Stanowi o tym art. 1019 § 3 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 121). Jednocześnie w tym samym oświadczeniu, w którym spadkobierca stwierdza, że uchyla się od oświadczenia złożonego pod wpływem groźby, składa również oświadczenie o tym, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Czytelniczka musi więc zastanowić się czy przyjmując spadek zdecydować się na przyjęcie wprost (z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe), czy też z dobrodziejstwem inwentarza (a więc z ograniczeniem tej odpowiedzialności do wartości stanu czynnego spadku, określonego w spisie inwentarza).

Przy analizie tego czy uchylenie (anulowanie) oświadczenia jest zasadne stosuje się odpowiednio regulacje o wadach oświadczenia woli. Oznacza to, że pod uwagę można wziąć jedynie taką groźbę, która stanowi groźbę bezprawną. Taka groźba będzie wadą oświadczenia woli, jeśli z okoliczności wynikało, że adresat tej groźby (tutaj Czytelniczka) mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe (art. 87 K.c.).

Na podjęcie tego działania wyznaczony jest jednak termin, z upływem którego wspomniane uprawnienie wygasa. W przypadku działania pod wpływem groźby termin wynosi rok i liczony jest od chwili, kiedy ustał stan obawy wywołany przez grożącego.