Gazeta Podatkowa nr 84 (2167) z dnia 17.10.2024

Przywrócenie terminu w procesie

Zarówno przepisy regulujące postępowanie cywilne, jak i sądowoadministracyjne przewidują terminy, których niedochowanie przez stronę może wpłynąć negatywnie na jej sytuację procesową. W obu postępowaniach bowiem czynność podjęta po upływie terminu jest bezskuteczna, co może skutkować np. odrzuceniem skargi kasacyjnej wnoszonej do Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przekroczenie terminu może jednak nastąpić z przyczyn niezależnych od strony. W takich przypadkach strona ma prawo do złożenia wniosku o jego przywrócenie.

Terminy

Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.) oraz Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r. poz. 935) przewidują terminy na podjęcie konkretnych czynności zarówno w dniach, tygodniach, miesiącach i latach. Oba przywołane akty nie zawierają przy tym odrębnych zasad obliczania terminów i odsyłają w tym zakresie do przepisów Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Zgodnie z ich brzmieniem termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie (np. ogłoszenie wyroku, doręczenie zobowiązania), nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się natomiast z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Stosownie do art. 115 K.c., jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

Procedura cywilna przewiduje, że oddanie pisma procesowego w polskiej placówce operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne na terytorium RP albo w zagranicznej placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem tego pisma do sądu. Podobnie zostało to uregulowane w art. 83 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej P.p.s.a.), zgodnie z którym równoznaczne z wniesieniem pisma do sądu jest oddanie pisma m.in. w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego albo placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Mimo odmiennej redakcji, należy zauważyć, że polska placówka pocztowa operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego, o której mowa w P.p.s.a., to operator świadczący pocztowe usługi powszechne na terytorium RP wskazany w K.p.c., a więc obecnie Poczta Polska S.A.

Procedura cywilna

Terminy, których niedotrzymanie może pogorszyć sytuację procesową strony lub nawet uniemożliwić obronę jej praw, to m.in. 7-dniowy termin na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku, miesięczny termin na wniesienie zarzutów od nakazu wydanego w postępowaniu nakazowym czy 2 miesiące na skargę kasacyjną. Zgodnie z art. 168 K.p.c., jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek przywraca termin w drodze postanowienia. Przywrócenie nie jest jednak dopuszczalne, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych.

Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. W piśmie tym należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek. Równocześnie ze złożeniem wniosku konieczne jest dokonanie spóźnionej czynności procesowej. Jeżeli zatem pozwany z przyczyn od siebie niezależnych nie był w stanie złożyć sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, ponieważ np. przebywał w tym czasie w szpitalu, to w celu obrony swojego stanowiska przed sądem, najpóźniej w terminie 7 dni od daty opuszczenia szpitala, powinien złożyć do sądu wniosek o przywrócenie terminu i jednocześnie wnieść sprzeciw.

Po upływie roku od uchybionego terminu jego przywrócenie jest dopuszczalne tylko w wypadkach wyjątkowych. Spóźniony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu sąd odrzuca.

Sprawy gospodarcze

Odrębnym postępowaniem uregulowanym w K.p.c. jest postępowanie w sprawach gospodarczych podlegających rozpoznaniu w procesie. Zostało ono uregulowane odmiennie, co ma na celu szybsze rozpatrywanie spraw, niemniej również w tym trybie znajdują zastosowanie przepisy dotyczące przywracania terminu.

W ramach postępowania gospodarczego zostały przewidziane dwa istotne terminy, których dotrzymanie jest niezwykle istotne z punktu widzenia sytuacji procesowej strony. Mowa tu o wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów regulujących postępowanie gospodarcze, który może złożyć niereprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika strona, niebędąca przedsiębiorcą lub będąca przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej pouczeń w tym przedmiocie. Drugim istotnym terminem jest termin na powołanie dowodów, których przytoczenie na etapie pozwu nie było możliwe lub konieczność ich przywołania wynikła później. Strona ma na to 2 tygodnie od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Niezawinione uchybienie tym terminom również może stanowić podstawę do złożenia wniosku o ich przywrócenie. Takie stanowisko prezentuje orzecznictwo oraz teoretycy prawa. Jego przeciwnicy podnoszą jednak, że stosowanie instytucji przywrócenia terminu na powołanie nowych dowodów stoi w sprzeczności z odrębnością tego postępowania, jaką jest prekluzja dowodowa.

Procedura sądowoadministracyjna

W postępowaniu uregulowanym w P.p.s.a. także zostały przewidziane terminy, których uchybienie może być dla strony niekorzystne. W myśl jednak art. 86 § 1 P.p.s.a., jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, sąd, podobnie jak w postępowaniu cywilnym, na jej wniosek przywraca termin w drodze postanowienia. Także w tym przypadku pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się zasadniczo do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu 7 dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania są przedmiotem skargi. Równocześnie należy dokonać czynności, która nie została dokonana w terminie. We wniosku należy uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu (patrz ramka).