Gazeta Podatkowa nr 54 (2242) z dnia 7.07.2025

Termin wypłaty zachowku

Pół roku temu zmarł mój ojciec. Spadek po ojcu odziedziczył mój brat. Został powołany do dziedziczenia w testamencie, mi w spadku ojciec nie zostawił nic. Jednocześnie nie ma żadnej informacji, abym został wydziedziczony. Zamierzam dochodzić od brata zachowku. W jakim terminie spadkobierca powinien wypłacić uprawnionemu zachowek?

Zagadnienie poruszone w pytaniu nie jest bezpośrednio uregulowane w przepisach. Z reguły, gdy spadkodawca sporządza testament, nie zamieszcza w tym dokumencie bądź innym testamencie informacji o tym, w jakim terminie należy wypłacić osobom uprawnionym zachowek. W takiej sytuacji należy stosować ogólne reguły prawa cywilnego dotyczące wykonywania zobowiązań. Zgodnie z nimi, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika. Reguła taka wynika z art. 455 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Oznacza to, że uprawniony do zachowku powinien formalnie (pisemnie), za potwierdzeniem odbioru - a także ewentualnie w inny sposób, np. elektronicznie - wezwać spadkobierców do zapłaty należnego mu zachowku. Wcześniej jednak kluczowe będzie ustalenie wysokości zachowku, co wymaga z kolei obliczenia tzw. substratu zachowku, na który składa się w szczególności czysta wartość spadku. Wspomnianą wartość spadku można poznać, m.in. sporządzając spis inwentarza.

Warto wskazać, że osoba zobowiązana do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku (czyli z reguły spadkobierca) może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach - jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. W przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku terminy ich uiszczenia nie mogą przekraczać łącznie 5 lat. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd, na wniosek zobowiązanego, może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych lub przedłużyć termin, o którym mowa powyżej, z tym zastrzeżeniem, że zmieniony termin nie może być dłuższy niż 10 lat. Z kolei w razie ustania okoliczności uzasadniających obniżenie zachowku zobowiązany z tytułu zachowku na wniosek osoby uprawnionej do zachowku zwraca uprawnionemu do zachowku sumę pieniężną, o którą obniżono zachowek. Zwrotu sumy pieniężnej nie można jednak żądać po upływie 5 lat od dnia obniżenia zachowku.