Gazeta Podatkowa nr 36 (1077) z dnia 5.05.2014

Uznanie długu przerywa przedawnienie

Dzięki uznaniu długu przez dłużnika następuje przerwanie biegu przedawnienia. Taki skutek wywoła nie tylko podpisanie przez dłużnika oświadczenia o uznaniu długu czy ugody, ale też czynności faktyczne, jak np. prośba o rozłożenie długu na raty czy nawet zapłata części długu. Jeśli uznanie długu ma formę pisemną, to ułatwia uzyskanie w sądzie nakazu zapłaty.

Przerwanie przedawnienia

Dzięki uznaniu roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, można uniknąć przedawnienia - jest to jeden ze sposobów na przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń (art. 123 § 1 pkt 2 Kodeksu cywilnego). Po uznaniu długu przez dłużnika termin przedawnienia należy liczyć od początku (art. 124 § 1 K.c.). Przedawnienie można w ten sposób przerywać wielokrotnie.

Sposoby uznania długu

Sądy podkreślają, że uznanie długu przerywające przedawnienie może występować w formie tzw. uznania właściwego i uznania niewłaściwego. Uznanie właściwe jest umową ustalającą, co do zasady i zakresu, istnienie albo nieistnienie jakiegoś stosunku prawnego. Taki charakter może mieć np. ugoda, w której stwierdza się istnienie określonego długu. Uznanie niewłaściwe jest natomiast określane jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2004 r., sygn. akt V CK 346/03).

Uznanie niewłaściwe

Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik nie składa wprawdzie wyraźnego oświadczenia o uznaniu roszczenia, lecz na podstawie objawów jego zachowania kontrahent może zasadnie przyjmować, że dłużnik ma świadomość ciążącego na nim zobowiązania i ma zamiar dobrowolnego spełnienia świadczenia - uznają sądy. O jakie zachowanie dłużnika chodzi? W ustawach brak jest przykładowego wyliczenia, jednak sądy jako uznanie niewłaściwe traktują zapłatę części długu, odsetek, wszelkie "prośby" skierowane do wierzyciela czy to o rozłożenie na raty, czy to o odroczenie terminu płatności, czy to o zwolnienie z odsetek lub długu. Są to zachowania, z których wynika, że dłużnik jest świadomy, iż ma dług. Uznanie długu przerywające bieg przedawnienia może być dokonane w sposób wyraźny lub dorozumiany przez czynność czysto faktyczną (np. zapłatę części długu). Ten rodzaj uznania długu nie musi zatem wskazywać ani na podstawę prawą uznawanego długu, ani nawet wysokości uznawanego roszczenia. Dopuszcza się jednak zastrzeżenie przez dłużnika, że dokonywane przez niego uznanie długu ma ograniczony charakter, np. płacąc część długu może on zakwestionować swój obowiązek zapłaty pozostałej części i w takim przypadku nie jest ona objęta uznaniem.

Uznaniu długu przerywającemu przedawnienie nie musi towarzyszyć zamiar ani nawet świadomość wywołania skutków prawnych w postaci przerwania przedawnienia - przerwanie biegu przedawnienia następuje z mocy ustawy. Dla skuteczności tzw. uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru wywołania skutku prawnego w postaci przerwania biegu przedawnienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 2011 r., sygn. akt I CSK 703/10, sens instytucji uznania roszczenia polega na tym, że dłużnik zapewnia wierzyciela o wykonaniu zobowiązania, w związku z czym wierzyciel nie musi obawiać się upływu przedawnienia roszczenia, gdyż uznanie powoduje przerwanie biegu przedawnienia.

Zdaniem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 marca 2010 r., sygn. akt I CSK 457/09) moment, w którym uprawniony powziął wiadomość o zachowaniu zobowiązanego stanowiącym uznanie niewłaściwe jest momentem przerwania biegu przedawnienia.

Potwierdzenie salda

Potwierdzenie salda może zostać również potraktowane jako uznanie długu. Jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego sformułowano tezę, że przesłane przez dłużnika wierzycielowi wezwanie do potwierdzenia salda w trybie przepisów o rachunkowości, niepodpisane przez osoby upoważnione do reprezentowania dłużnika, nie stanowi uznania roszczenia przerywającego bieg przedawnienia. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. akt III CZP 39/95. W sprawie tej potwierdzenie salda podpisał pracownik księgowości. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 sierpnia 2001 r., sygn. akt II CKN 103/99. Kwestia tego, kto powinien podpisać potwierdzenie salda, aby można je było traktować jako uznanie długu przerywające przedawnienie, jest jednak sporna - w nauce prawa w szerokim zakresie prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym wystarczającym dla przerwania przedawnienia jest potwierdzenie salda podpisane przez służby finansowo-księgowe dłużnika.

Dzięki uznaniu długu łatwiej w sądzie

Dysponując pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu można złożyć w sądzie pozew o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Jest to najkorzystniejsza dla wierzyciela sądowa procedura odzyskiwania należności. Aby sąd taki rodzaj nakazu zapłaty mógł wydać, wierzyciel musi dołączyć do pozwu któreś z dokumentów wymienionych w art. 485 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Wśród nich wskazane jest oświadczenie dłużnika o uznaniu długu. Oprócz tego oświadczenia do pozwu należy dołączyć również kopię wezwania do zapłaty wysłanego dłużnikowi.

Jakie zalety ma nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym? Pozew o wydanie takiego nakazu jest tani - opłata sądowa wynosi jedną czwartą "normalnej" opłaty sądowej. Po otrzymaniu z sądu nakazu pozwany może go zaskarżyć. Musi jednak uiścić opłatę od pisma zawierającego zarzut od nakazu zapłaty. Wynosi ona równowartość trzech czwartych "normalnej" opłaty od pozwu. Zatem za zaskarżenie nakazu dłużnik płaci trzykrotnie więcej niż wynosiła opłata za złożenie pozwu. Jeśli pozwany nie zaskarży nakazu zapłaty (na co ma 14 dni od jego otrzymania), to nakaz się uprawomocni i po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności może być podstawą do egzekucji komorniczej. Nawet jednak, gdy pozwany nakaz zaskarży, wierzyciel i tak może skorzystać z usług komornika, kierując do niego wniosek o wykonanie zabezpieczenia na majątku dłużnika, np. zajęcie środków na rachunku bankowym.

Przy zabezpieczeniu wierzyciel nie otrzymuje od komornika żadnych kwot, są one jednak zabezpieczone przed ich wypłaceniem przez dłużnika. Dzięki temu rozwiązaniu po prawomocnym wygraniu sprawy będzie można z zabezpieczonego wcześniej majątku przeprowadzić egzekucję komorniczą.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121)