Gazeta Podatkowa nr 56 (2139) z dnia 11.07.2024

Roszczenie odszkodowawcze po ustaniu wspólności majątkowej

Na skutek kolizji samochód, którym kierowała moja żona, został uszkodzony. Pojazd został przez nas nabyty w czasie trwania małżeństwa, stanowił składnik majątku wspólnego. Aktualnie na skutek podpisania intercyzy w naszym małżeństwie obowiązuje rozdzielność majątkowa. Zamierzam dochodzić odszkodowania w związku z uszkodzeniem auta - czy mogę domagać się odszkodowania w całości, czy tylko w części stosownie do przysługującego mi udziału we współwłasności?

Czytelnik może wystąpić o odszkodowanie odpowiadające wysokości jego udziału we współwłasności pojazdu. Z pytania wynika, że małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej, a w skład ich majątku wspólnego wchodziła własność pojazdu. Na skutek podpisania intercyzy wspólność majątkowa ustała i współwłasność do tej pory bezudziałowa przekształciła się we współwłasność udziałową. Każdy z małżonków dysponuje obecnie udziałem w każdym składniku, który tworzył majątek wspólny (co do zasady, udziały małżonków są równe).

Powyższe wyjaśnienia są o tyle istotne, że w zakresie pewnych spraw jeden ze współwłaścicieli może podejmować czynności w stosunku do całej rzeczy wspólnej. Chodzi o tzw. czynności zachowawcze. Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa (art. 209 K.c. - Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). Celem czynności zachowawczej jest ochrona wspólnego prawa przed możliwym niebezpieczeństwem utraty prawa własności, uszkodzenia czy pogorszenia rzeczy stanowiącej przedmiot współwłasności. W tym pojęciu mieszczą się czynności zmierzające do usunięcia zagrożenia wspólnej rzeczy i wspólnego prawa własności tej rzeczy, a także czynności podejmowane w sytuacji, gdy już doszło do naruszenia wspólnego prawa. Przyjmuje się, że czynność zachowawcza w powyższym rozumieniu nie może być wykonana tylko w stosunku do części prawa własności rzeczy, lecz niepodzielnie w stosunku do całego prawa własności. W doktrynie podkreśla się, że art. 209 K.c. nie może dotyczyć roszczenia o odszkodowanie np. za utraconą własność. Roszczenie o naprawienie szkody przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej jest roszczeniem o świadczenie podzielne. Zatem współwłaściciel może skutecznie dochodzić należnego mu odszkodowania stosownie do udziału, którym dysponuje.

Powyższe nie oznacza, że o odszkodowanie małżonkowie nie mogą wystąpić razem, każde w swoim zakresie, jako współuczestnicy materialni.