Wypowiadanie umów zlecenia

Każda ze stron umowy zlecenia może stosunkowo szybko doprowadzić do zakończenia umowy, składając wypowiedzenie. Dotyczy to również umów na czas oznaczony. Przepisy nie wymagają nawet stosowania terminów wypowiedzenia. Aby zapewnić umowie większą stabilność, można w jej treści wprowadzić obostrzenia w zakresie możliwości i zasad ich wypowiadania. Mają one wpływ na rozliczenie stron, jeśli umowa zostanie wypowiedziana bez ważnych powodów. Rozwiązania te stosuje się odpowiednio do wielu umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane odrębnymi przepisami, np. o prowadzenie księgowości, usługi reklamowe, marketingowe, w zakresie zarządzania.

Wypowiadanie zlecenia

Każda ze stron umowy zlecenia może ją wypowiedzieć.

Sytuacja, gdy umowę wypowiada dający zlecenie, jest uregulowana w art. 746 § 1 Kodeksu cywilnego. Wynika z niego, że dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jeśli jednak się na to zdecyduje, to powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Gdy zlecenie było odpłatne, to powinien zapłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien dodatkowo zapłacić odszkodowanie.

Analogicznie wygląda sprawa, gdy umowę wypowiada przyjmujący zlecenie. Może to zrobić w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.

Modyfikacje w umowie

Ponieważ Kodeks cywilny pozwala każdej ze stron wypowiedzieć umowę i to ze skutkiem natychmiastowym, bardzo często w umowach wprowadza się ograniczenia w tym zakresie, mające zapobiec zrywaniu kontraktów z dnia na dzień. Kodeks cywilny przewiduje takie modyfikacje. Wprowadza tylko jedno ograniczenie: nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Nie ma natomiast przeszkód, aby wprowadzić do umowy terminy wypowiedzenia, również wtedy, gdy wypowiedzenie następuje z ważnych powodów. Można też ograniczyć możliwości wypowiedzenia umowy. Warto o tym pamiętać szczególnie w przypadku umów na czas oznaczony. Jeśli bowiem nie zadbano o odpowiednie zapisy w umowie, to zawarcie jej na czas oznaczony nie gwarantuje, że nie zostanie ona za chwilę wypowiedziana, i to ze skutkiem natychmiastowym. Kodeks cywilny na to pozwala, bo przepisy dotyczące wypowiadania zlecenia mają zastosowanie zarówno do umów na czas oznaczony, jak i na czas nieoznaczony.

Odszkodowanie za zerwanie umowy

W przepisie dotyczącym wypowiedzenia zlecenia mowa jest o tym, że jeśli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, to druga strona może żądać odszkodowania. Trzeba przy tym pamiętać, że ogólnym warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej jest poniesienie szkody. Nawet jeśli wypowiedzenie umowy nastąpiło z dnia na dzień bez ważnych powodów, to może się okazać, że druga strona nie poniosła w związku z tym żadnej szkody i odszkodowanie w związku z tym jej nie przysługuje. Aby uniknąć konieczności udowadniania wysokości szkody, można wprowadzić do umowy postanowienia o karach umownych, które należeć się będą w umówionej wysokości w razie wypowiedzenia umowy bez ważnych powodów.

Sąd Najwyższy o odszkodowaniu

Na temat tego, kiedy można żądać odszkodowania w razie wypowiedzenia zlecenia wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 2002 r., sygn. akt V CKN 1030/00. Stwierdził w nim, że analiza treści art. 746 K.c. prowadzi do wniosku, iż umowa zlecenia może być rozwiązana na trzy sposoby:

1) jeżeli umowa nie stanowi inaczej, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym (art. 746 § 1 i 2 zdanie pierwsze K.c.),

2) za wypowiedzeniem, jeżeli taką możliwość przewidziano w umowie - w takiej sytuacji strony zrzekają się możliwości wypowiedzenia umowy w każdym czasie,

3) nawet jeżeli umowa określa terminy wypowiedzenia, można ją wypowiedzieć w każdym czasie, a więc ze skutkiem natychmiastowym - jednak tylko wtedy, gdy istnieją ku temu ważne powody; takiego uprawnienia w umowie nie można się z góry zrzec (art. 746 § 3 K.c.).

W sytuacji określonej w punkcie 1) i 3), zdaniem Sądu Najwyższego, wypowiadający zlecenie ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu (art. 746 § 1 i 2 K.c. zd. drugie). W przypadku z punktu 2), a więc gdy zachowano przewidziany w umowie okres wypowiedzenia, kwestia przyczyn wypowiedzenia nie ma znaczenia. Brak ważnych powodów nie wyłącza tu możliwości wypowiedzenia, ani nie rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej - dochodzi po prostu do rozwiązania umowy w sposób w niej przewidziany.

Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę na to, że jeśli przyczyną wypowiedzenia umowy jest nienależyte jej wykonywanie przez przyjmującego zlecenie, to można się domagać odszkodowania za nienależyte wykonywanie umowy niezależnie od tego, w jakim trybie wypowiedziano umowę. Nie jest to wtedy odszkodowanie za szkodę spowodowaną wypowiedzeniem umowy, lecz za szkodę spowodowaną nienależytym wykonywaniem umowy. Przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, gdy potrzebne do dokonania zleconej czynności działania wykonywał niezgodnie z treścią umowy lub wymogami należytej staranności albo nie podjął w ogóle działań. Odpowiedzialność tę ponosi na tzw. zasadach ogólnych, a więc zgodnie z regułami określonymi w art. 471 K.c. Z przepisu tego wynika, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej (np. umowy) nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności (art. 472 K.c.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)