Kiedy umowa ulega automatycznemu odnowieniu?

Umowy często zawierane są na czas oznaczony (np. 1 roku, 2 lat). Zwykle upływ czasu powoduje wygaśnięcie kontraktu, jednak są i takie, które odnawiają się lub ulegają przedłużeniu automatycznie, w braku reakcji którejkolwiek ze stron. Nie zawsze jest to skutek pożądany przez obu kontrahentów, dlatego nietrudno o późniejsze spory na tym tle.

W praktyce najczęściej dochodzi do odnowienia umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, umów najmu i dzierżawy, umów o wydanie karty kredytowej. Zaś przedłużeniu na czas nieoznaczony ulegają w braku wypowiedzenia którejkolwiek ze stron zwłaszcza umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.

Aby jednak umowa zawarta na czas oznaczony mogła ulec przedłużeniu lub odnowieniu, musi to wynikać z woli stron (np. postanowienia samej umowy najmu określającej jej odnowienia na taki sam okres w braku przeciwnych oświadczeń kontrahentów) lub z przepisu prawa. Przykładem tego drugiego rozwiązania jest choćby przewidziana w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych (...) zasada kontynuacji obowiązkowej ochrony ubezpieczeniowej, która skutkuje automatycznym odnawianiem się polisy na kolejny okres 12 miesięcy w braku wypowiedzenia umowy najpóźniej w przedostatnim dniu okresu ubezpieczenia.

Najem z opcją przedłużenia

Generalnie w przypadku większości umów cywilnoprawnych znajduje zastosowanie wyrażona w art. 353¹ Kodeksu cywilnego zasada swobody kontraktowej. W jej ramach strony mogą więc ustalić między sobą i często tak właśnie czynią, że najem trwać będzie przez pierwszy rok jako umowa zawarta na czas oznaczony, a następnie przekształci się w najem zawarty na czas nieoznaczony z możliwością jego wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Analogiczna sytuacja dotyczy umów dzierżawy.

Równie dobrze strony umowy najmu (lub dzierżawy) mogą postanowić, że po upływie początkowego okresu najmu umowa ulegnie przedłużeniu o taki sam okres, a zatem nie będzie ulegać przeistoczeniu w umowę zawartą na czas nieoznaczony, lecz najem zachowa swój terminowy charakter. Jest to rozwiązanie bardzo popularne w przypadku najmu lokali mieszkalnych, albowiem z uwagi na ochronę prawnolokatorską i poważne ograniczenia w zakresie wypowiadania umowy najmu w praktyce unika się zawierania najmu na czas nieoznaczony.

Należy również mieć na uwadze przepis art. 674 K.c., zgodnie z którym, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzeczy za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony.

Wznowienie karty kredytowej

Wydawcy kart kredytowych z kolei zastrzegają zwykle, że po dwóch latach umowa ulegnie odnowieniu, co będzie się wiązało z naliczeniem dodatkowej opłaty za wznowienie karty kredytowej. Istnieje oczywiście możliwość zakończenia współpracy z bankiem - wydawcą karty kredytowej, jednak wymaga to pewnej samodyscypliny posiadacza tego rodzaju elektronicznego instrumentu płatniczego. Mianowicie do zatrzymania "procesu" automatycznego wznowienia karty kredytowej konieczne okazuje się złożenie oświadczenia do wydawcy karty zawierającego informację o braku zainteresowania kontynuowaniem umowy. Takie oświadczenie musi dotrzeć do wydawcy karty zwykle 30 dni wcześniej - przed zakończeniem okresu, na jaki umowa została zawarta.

Jeżeli wcześniej (przynajmniej z miesięcznym wyprzedzeniem) posiadacz karty nie poinformuje banku o tym, że nie jest zainteresowany odnowieniem umowy na kolejny rok, bank pobierze od niego stosowną opłatę w związku z jej przedłużeniem. Co innego, gdy w umowie lub w warunkach promocyjnych określony był limit obrotów na rachunku karty kredytowej, którego przekroczenie miało powodować całkowite, względnie częściowe zwolnienie z omawianej opłaty.

Kontynuacja polisy OC

Umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawiera się - podobnie jak w przypadku autocasco - na okres 12 miesięcy. Wyjątki od tego są nieliczne. Jednak w przeciwieństwie do ubezpieczenia AC, obowiązkowa polisa OC zazwyczaj ulega automatycznemu odnowieniu na kolejny rok, chyba że zostanie wcześniej wypowiedziana.

Owo wypowiedzenie musi być złożone najpóźniej na jeden dzień przed upływem okresu ubezpieczenia wskazanego na polisie, czyli nie później niż w przedostatnim dniu okresu ubezpieczenia. Aktualnie liczy się data nadania tego rodzaju oświadczenia w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, a nie dzień, w którym pismo wpływa do ubezpieczyciela, co wynika z przepisu art. 18 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych... (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.).

Usługi telekomunikacyjne

Z konstrukcją umowy zawartej na czas oznaczony (najczęściej 2 lat) z opcją przedłużenia tym razem na czas nieoznaczony z możliwością wypowiedzenia kontraktu mamy do czynienia często w przypadku usług telekomunikacyjnych. Klient może zawrzeć kolejną umowę terminową, ale wymaga to jego aktywności i np. skorzystania z nowej, aktualnej oferty operatora. Zamiast tego może też nie robić nic, co nie oznacza, że w jego telefonie komórkowym czy telewizorze po 2 latach nagle zabranie sygnału. Umowa ulegnie bowiem przedłużeniu na czas nieoznaczony, choć będzie mogła zostać jednostronnie zakończona wskutek złożenia oświadczenia z zachowaniem pełnego miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Ochrona konsumenta

Wspomniana nieco wcześniej zasada swobody umów doznaje czasem pewnych ograniczeń. Jedno z nich - w aspekcie przedłużeń czy odnowień umowy - wynika z przepisów chroniących konsumentów przed tzw. niedozwolonymi postanowieniami wzorca umowy. Mianowicie w obrocie z konsumentami przedsiębiorcy nie mogą zastrzegać (a jeżeli to uczynią, dana klauzula nie będzie miała wiążącego charakteru) przedłużenia umowy zawartej na czas oznaczony, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia (art. 385³ pkt 18 Kodeksu cywilnego). Jeżeli np. umowa zawierana jest na okres roku, to konsument nie może być zobligowany w ciągu pierwszego miesiąca decydować o jej późniejszym przedłużeniu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.)